NOWA PROCEDURA SZYBKIEGO REAGOWANIA WOBEC OSÓB STOSUJĄCYCH PRZEMOC W RODZNIE

Zmiana przepisów prawa z zakresu przeciwdziałania przemocy – Ustawa z 30.04.2020 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z dnia 29 maja 2020 poz. 956).

Od 30 listopada 2020 roku Policja (oraz Żandarmeria Wojskowa) dysponuje nowym środkiem reagowania na przemoc domową, jakim jest nakaz natychmiastowego opuszczenia wspólnie zajmowanego mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia lub zakaz zbliżania się do mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia przez okres 14 dni. Powyższe środki dają możliwość Policji podjęcia natychmiastowego działania, bez konieczności inicjatywy osoby doznającej przemocy, zgodnie z którym to osoba stosująca przemoc a nie osoba doświadczająca przemocy, opuszcza zajmowany lokal.

Wprowadzenie narzędzi w postaci „nakazu” lub „zakazu” jest skierowane przeciwko każdej osobie stosującej przemoc w rodzinie, która w rozumieniu ustawy dotyczącej przeciwdziałania przemocy w rodzinie (15aa ust.u.P) stwarza zagrożenie dla życia lub zdrowia domowników.

Pod pojęciem „przemocy w rodzinie” należy rozumieć:

• zachowanie jednorazowe albo powtarzające się,
• umyślne działanie lub zaniechanie,
• zachowanie naruszające prawa lub dobra osobiste członka rodziny.

W szczególności narażające te osoby na niebezpieczeństwo utraty życia, zdrowia, naruszające ich godność, nietykalność cielesną, wolność, w tym seksualną, powodującą szkody na ich zdrowiu fizycznym i psychicznym, a także wywołujące cierpienie i krzywdy moralne.

Za „członka rodziny” uznaję się:

• małżonka,
• wstępnego,
• zstępnego,
• rodzeństwo,
• powinowatego w tej samej linii lub stopniu,
• osobę pozostającą w stosunku przysposobienia oraz jej małżonka,
• osobę pozostającą we wspólnym pożyciu,
• inną osobę wspólnie zamieszkującą lub gospodarującą.

W jaki sposób może być zastosowany „nakaz” lub „zakaz” wobec osoby stosującej przemoc w  rodzinie?

„Nakaz” lub „Zakaz” może być  wydany na okres 14 dni przez Policjanta w trakcie interwencji policyjnej lub, gdy Policja otrzyma bezpośrednie zgłoszenie o fakcie występowania przemocy w rodzinie, po wcześniejszym przeprowadzeniu czynności mających na celu sprawdzenie i ocenę powziętych informacji.

Procedura postępowania:

1. Zawiadomienie policji o fakcie doznawania przemocy przez osobę doświadczającą przemocy, świadka przemocy lub pracownika instytucji (np. pracownik socjalny)
2. Interwencja patrolu policji.
3. Policjanci w toku interwencji oceniania zaistniałą sytuację występowania przemocy domowej.
4. Przed zastosowaniem „nakazu” lub „zakazu” wobec osoby sprawującej przemocy policjant musi wypełnić następujące czynności: ocena zjawiska przemocy wg kwestionariusza ryzyka, przesłuchanie osoby zgłaszającej fakt występowanie przemocy (te czynności muszą być wykonane obligatoryjnie), przesłuchanie innych osób lub osoby stosującej przemoc (te czynności wykonuję się opcjonalnie).
5. Po przeprowadzeniu wszystkich obligatoryjnych czynności, policjant ocenia indywidualnie zasadność wydania „nakazu” lub „zakazu” wobec osoby stosującej przemoc.
6. Jeżeli zachodzą przesłanki,  policjant wydaje „nakaz” lub „zakaz” lub oba środki łącznie wobec osoby stosującej przemoc.

Treść „nakazu” lub „zakazu” na okres 14 dni musi zawierać:

• wiążące polecenie opuszczenia mieszkania lub innego lokalu służącego zaspokajaniu potrzeb mieszkaniowych i jego bezpośredniego otoczenia (nakaz) lub powstrzymywanie się od zbliżania do mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia (zakaz) – obie formy mogą być zastosowane równocześnie;
• informację o natychmiastowej wykonalności „nakazu” lub „zakazu”;
• adres lokalu, którego dotyczy „nakaz” lub „zakaz”;
• zakres bezpośredniego otoczenia, którego dotyczy „nakaz” lub „zakaz” –  podany w metrach lub opisowo (np. obszar gospodarstwa rolnego, wskazanie konkretnych budynków).
• Policjant zobowiązany jest, aby doręczyć „nakaz” lub „zakaz” osobie stosującej przemoc w sposób bezpośredni lub za pomocą zawiadomienia, w przypadku gdy osoby stosującej przemoc  nie ma na miejscu interwencji.
• Policjant poucza osobę stosującą przemoc o jego prawach i obowiązkach oraz informuje o najbliższych punktach noclegowych i prawnych.
• Policjant poucza osobę doświadczającą przemocy i informuje o placówkach, gdzie osoba może uzyskać pomoc psychologiczną, prawną i finansową.
• W okresie obowiązywania „nakazu” lub „zakazu” policja przynajmniej trzykrotnie sprawdza czy „nakaz” lub „zakaz” nie jest naruszany, przy czym pierwsze sprawdzenie odbywa się następnego dnia od wydania „nakazu” lub „zakazu”.
• „Nakaz” lub „Zakaz” obowiązuję przez okres 14 dni i po upływie tego terminu traci ważność, chyba że:
  • zostanie przedłużony przez sąd (po złożeniu wniosku do sądu rejonowego przez osobę, wobec której stosowana jest przemoc);
  • zostanie uchylony w skutek uznania zażalenia;
  • osoba stosująca przemoc zostanie aresztowana.
• Osoba pozostająca w miejscu zamieszkania zobowiązana jest do ponoszenia opłat za czynsz, wywóz śmieci, dostawy energii, gazu, wody.

Prawa i obowiązki związane z wydaniem nakazu lub zakazu wobec osoby stosującej przemoc w rodzinie.

Osoba stosująca przemoc po wydaniu „nakazu”  lub „zakazu” zobowiązana jest do:

• przestrzegania treści „nakazu” lub „zakazu” przez okres 14 dni lub dłużej, w przypadku przedłużenia środka przez sąd ( W przypadku nieprzestrzegania „nakazu” lub „zakazu” osoba stosująca przemoc może być ukarana poprzez nałożenie grzywny lub tymczasowe zatrzymanie);
• pozostawienia kluczy do wspólnie zajmowanego mieszkania.

Osoba stosująca przemoc w rodzinie ma prawo do:

• złożenia zażalenia na zastosowany środek w terminie do trzech dni od dnia doręczenia „nakazu” lub „zakazu”;
• zabrania swoich rzeczy osobistych, przedmiotów potrzebnych do realizacji obowiązków zawodowych, jak również zwierząt domowych – tylko jeden raz w asyście policji  i po wcześniejszym uzgodnieniu tej czynności z osobą, wobec której stosowana była przemoc.

Z wnioskiem do Sądu o zobowiązanie osoby stosującej przemoc w rodzinie do opuszczenia wspólnie zajmowanego mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia lub zakazie zbliżania się do mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia może wystąpić osoba, wobec której bezpośrednio skierowane są zachowania mieszczące się w  definicji „przemocy w  rodzinie”(więcej w artykule Przemoc w rodzinie).

Procedura postepowania:

1. Osoba doznająca przemocy wypełnia wniosek o zobowiązaniu osoby stosującej przemoc w rodzinie do opuszczenia wspólnie zajmowanego mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia lub o zakazie zbliżania się do mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia (Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 25 listopada 2020 r. poz. 2106) – Formularz jest dostępny w budynku sądu rejonowego i okręgowego oraz na stronie: www.ms.gov.pl www.funduszsprawiedliwości.gov.pl;  dopuszcza się złożenie wniosku na innym formularzu.

2. Osoba doznająca przemocy ma prawo domagać się  udzielenia zabezpieczenia w postaci „nakazu” lub „zakazu” do dnia trwania postępowania lub do dnia wskazanego przez ww. osobę. Wniosek o zabezpieczenie należy dostarczyć wraz z wnioskiem z punktu „a”.

3. Osoba doznająca przemocy składa wniosek wraz z odpisami w Sądzie Rejonowym (wnioskodawca jest zwolniony z uiszczenia kosztów sądowych).

4. Jeżeli wnioskodawca nie dołączy odpisów, sąd sporządzi i doręczy powyższe  do odpowiednich organów (tj. prokuratura, uczestnik postępowania –  osoba stosująca przemoc domową).

5. Sąd orzeka w terminie jednego miesiąca od dnia wniesienia wniosku. Należy pamiętać, że termin wskazany powyżej jest terminem instrukcyjnym i może ulec przedłużeniu, jednak ze względu na szczególny charakter sprawy, sąd powinien dołożyć wszelkich starań, aby sprawa zakończyła się w terminie. Natomiast wniosek o zabezpieczenie podlega rozpoznaniu bezzwłocznie – jednak nie później niż do trzech dni od daty wpływu do sądu.

W toku postępowania sąd bada takie przesłanki jak:

• fakt zaistnienia przemocy w rodzinie;

• fakt, że przemoc w rodzinie powoduje, iż wspólne zamieszkiwanie jest szczególnie uciążliwe.

6. Wydanie postanowienia w sprawie przez sąd – jeżeli zaistnieją przesłanki o  których mowa w art. 11 a ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie, sąd uwzględnia wniosek i zobowiązuje osobę stosującą przemoc do opuszczenia wspólnie zajmowanego mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia lub zakazie zbliżania się do mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia, wskazując przy tym obszar lub odległość od wspólnie zajmowanego mieszkania .

7. Sąd ma prawo zmienić lub uchylić postanowienie w razie zmiany okoliczności, nawet, gdy wyrok jest prawomocny.

Jeżeli jesteś osobą doświadczającą przemocy możesz skorzystać ze specjalistycznej pomocy w  Gorlickim Ośrodku Interwencji Kryzysowej – tel. 18 352 51 01 lub 511 469 305.